Over leren en leercurves...

Leren is een boeiende doch uitdagende activiteit. Er zijn immers ontzettend veel onderwerpen en vaardigheden die we (nog) niet kennen en waarvan we ons evenmin bewust zijn dat we ze niet kennen. Anderzijds zijn er talloze vaardigheden die we al zo lang onder de knie hebben, dat het niet evident is om die op basis van nieuwe kennis en bewustwording aan te passen of te wijzigen.

Het gebeurt ook dat we ons wel bewust zijn dat we iets (nog) niet weten of kunnen. Er is dan meer nodig dan eenvoudige kennisoverdracht om ons er toe aan te zetten het leerproces doeltreffend te beleven en het achteraf te assimileren.

David Kolb onderscheidt in de leercyclus 4 belangrijke fases:

1. leren door theorie
2. leren door ervaring
3. leren door observatie
4. leren door beoordeling

Succesvolle leertrajecten hebben aandacht voor deze vier leerwijzes. Het is evident dat dit in een online leeromgeving andere uitdagingen met zich brengt dan in een klasomgeving. Elk individu heeft zijn eigen leervoorkeur. Sommige mensen leren liever al doende, anderen verkiezen de theorie. Nochtans hebben we alle vier de fases nodig om iets goed onder de knie te krijgen en zelf ook te gaan toepassen.

Stel dat je alleen maar al doende wil leren maar je beschikt niet over theoretische kennis om te oordelen of je goed of fout bezig bent... Dan loop je vroeg of laat vast. Een muzikant die al spelend leert spelen, zal snel merken dat het gebrek aan kennis van noten, progressies, etc... beperkend zal werken. Omgekeerd kan een muzikant die zich enkel baseert op theoretische kennis vroeg of laat tegen de beperking aanlopen van het niet kunnen improviseren (bij gebrek aan praktijk en beoordelingsvermogen of iets goed is of niet)

Gevolgen voor de online leeromgeving

"Iemand van onbewust onbekwaam naar onbewust bekwaam brengen in een vaardigheid". Dat is waar het om draait in een leerproces. We zagen net dat hier vier belangrijke aandachtspunten voor nodig zijn. We onthouden ook dat in een 'live'- omgeving het eenvoudiger is dan in een online-omgeving om die vier punten te integreren in opleiding.

Ik laat hier even de te vaak fout geïnterpreteerde studie van Albert Mehrabian over het aandeel van lichaamstaal, woorden en andere signalen in communicatie achterwege.

In een online leeromgeving is er zo goed al geen non-verbale communicatie. Zelfs stiltes worden door sprekers vaak vermeden, omdat men wil vermijden dat de luisteraars zouden denken dat er iets met de verbinding of de audio fout loopt.

Hieronder overloop ik onderdelen die vanuit mijn ervaring cruciaal blijken te zijn in effectief online leren. Ik baseer me op jaren ervaring met heel positieve resultaten en feedback voor internationale bedrijven waaronder Microsoft, HP, Proximus, Ingram Micro, Breinpiraten, en vele anderen.

Het leerplatform

Ik verwijs hier naar de software die gebruikt wordt om opleidingen te geven. Er zijn er heel wat en de meeste hebben een bewezen track record van succes. Ik maak onderscheid tussen opleidingen die 'live' gegeven worden en waar tijdens de opleiding interactie is met de trainer (Actief) en opleidingen die als een uitzending tot bij de trainee komen (Passief). In de meeste leertrajecten is een combinatie van beide aangewezen (Hybride)

Actief

Ik gebruik bij voorkeur Microsoft Teams of Zoom voor het geven van actieve trainingen. Daarmee wil ik geen afbreuk doen aan GotoWebinar en andere media die al jaren goed werk leveren. Ik vind het belangrijk dat mensen snel online kunnen geraken zonder dat ze hiervoor softwaren hoeven te installeren of dingen parametreren. Een link moet volstaan om te kunnen verbinden. Dat er een keuze geboden wordt om via een browser of via een download te volgen is mooi meegenomen.

In het vroeger Skype for Business zat de mogelijkheid om vanuit het platform ook enige interactiviteit te voorzien via enquêtes. Het is in teams nog even wachten op een volwaardige integratie. IK gebruik vandaag een tool dat in PowerPoint integreert waarover verder meer.

Passief

Voor enkele van mijn opleidingen die gemaakt zijn voor een groter publiek van geïnteresseerden, gebruik ik Teachable en Eudemy. Dat zijn bedrijven die een platform bieden waar je je (video)cursussen kan publiceren en aanbieden. Zij doen zelf ook marketing voor jou. Je betaalt een fee.

Voor leertrajecten op maat koos ik na evaluatie van enkele platformen voor "anewspring.com". Hier kan je met gamificatie werken en communicatie met je studenten opzetten, wat de interactiviteit bevordert

Hybride

In de praktijk vertaalt een en ander zich in een combinatie van actief en passief. Er wordt een passief leertraject opgezet waar studenten op eigen ritme theorie kunnen verwerken. Op regelmatige tijdstippen worden actieve sessies gehouden waar de nadruk meer op de praktijk ligt. Tussenin communiceren en interageren de studenten via kwissen en de community. In enkele gevallen integreer ik hier ook klassessies in waar enkel geoefend en gehandeld wordt.

Zo run ik momenteel met 2 collega's coaches het eerste europeese NLP Flex traject. Het is een opleiding rond "Personal Mastery". We hebben een volledig online (passief) leertraject waar studenten zich voorbereiden en de theorie verwerken. We voorzien per traject 8 actieve online sessies en 8 live (klas)sessies. In beide ligt de nadruk op ervaring en oefening.

De extraatjes

De hierboven beschreven combinatie laat toe om zeker al twee van de vier aandachtspunten in te vullen : theorie en praktijk. Rest het observeren en beoordelen.

Beoordelen

Deze stap in een leerproces omvat minstens 2 deelgebieden.

Het eerste betreft het oordeel van de studenten of iets relevant is voor hen of niet. Zo zie ik vaak medewerkers in bedrijven zich afvragen waarom ze een training moeten volgen. Hier is er geen verschil tussen online en live trainingen. Het is de verantwoordelijkheid van de trainer (of organisatie) om voldoende Awareness en Desire te genereren. Ik heb hier ook heel wat ervaring mee en kan ondersteuning bieden in het wegwerken van weerstand en het maximaal maken van leergierigheid.

Het tweede deelgebied betreft het kunnen beoordelen of er vooruitgang is, of het werkt. Hier gebruik geïntegreerde tools in de online platformen en extra software.

• In de passieve platformen zitten kwisopties die studenten toelaten te oordelen hoe ver ze staan in het leerproces. Gamification is hier een belangrijke intrinsieke motivator. Door middel van badges, scoreborden en andere resultaten, geef je de studenten een competitief duwtje om te leren.
• In de actieve sessies krijg ik leuke feedback wanneer ik Polleverywhere gebruik. Polleverywhere biedt een add-in voor PowerPoint. Zo kan je in je presentatie allerhande interactieve delen inlassen. Studenten kunnen via een webbrowser of smartphone actief deelnemen en zien meteen ook de resultaten. Ik verkies Polleverywhere boven bvb Mentimeter, Slido of Kahoot omwille van de fijne en vooral eenvoudige integratie met PowerPoint en de vele mogelijkheden.

Observeren

• Polleverywhere speelt ook in op de nood aan observatie. Via de add-in kunnen studenten ook antwoorden, opinies en feedback van collega's lezen (anoniem).
• In actieve sessies maak ik ook graag gebruik van Break-out Rooms. In zoom zijn die standaard deel van de oplossing. Het vraagt (nog even) iets meer voorbereiding in Teams maar het is er ook perfect mogelijk om ze aan te maken en te gebruiken. In break-out rooms kunnen studenten oefenen en elkaar observeren en feedback geven.
• In passieve sessies vullen we waar relevant de theorie aan met video's waarin we tonen hoe iets in de praktijk werkt. Dat werkt heel goed.

Andere kritische succesfactoren

De audio-kwaliteit

Wanneer luisterde jij laatst naar een uiteenzetting over een onderwerp dat je erg boeide en haakte je af omwille van de kwaliteit van de audio? Die kwaliteit is de som van meerdere factoren:

1. De microfoon : in de online wereld is het van kapitaal belang te investeren in degelijk audio-opname materiaal. Ik gebruik producten van Beecaster en Yeti voor actieve sessies. Voor passieve worden audio opnames gemasterd met Audacity voor productie.
2. De stem trainer : de stem van de spreker is in een online training nog belangrijker dan wanneer het om een klastraining gaat. Ik heb hier vooral het over stem-timbre, ademhaling, en de afwezigheid van tiks zoals gesmek.

Analoog/digitale Mix

Bij enkele van m'n trajecten bezorg ik de deelnemers thuis een doe-doos. In functie van de training bevat deze doos elementen (klei, lego, kaarten, ...) om tijdens de sessies actief mee aan de slag te gaan.

De presentatievaardigheid van de trainer

Hier heb ik het over spreekritme, het volume, de intonatie in combinatie met ademhaling en ook de afwezigheid van vervelende stopwoorden en uitdrukkingen. De opbouw van de presentatie, het omgaan met vragen en onvoorziene omstandigheden dragen vanzelfsprekend ook bij tot het succes.

Beelden

In online trainingen is er vaak zo goed als geen direct oogkontakt met de studenten en vice versa. Het is belangrijk dat je als trainer de tijd neemt om je training online-ready te maken. Hiervoor haal je alle overbodige animaties weg. Je herleidt je tekst tot een minimum en werkt met beelden. Zelf integreer ik een minimum aan video's in de actieve sessies. Zo vermijd je potential points of failure. Doe je het wel, test dan alles uit op voorhand.

Testen testen en volgen

Wanneer je actieve trainingen geeft, zorg dan dat je een computer ter beschikking hebt (waar je geluid en micro uitschakelt) waarop je je eigen sessie kan testen en volgen. Zo weet je de hele tijd door hoe jouw publiek het beeld ervaart.

Goede Afspraken maken goede leertrajecten

Wees niet te langdradig in je inleiding van een online training. Neem wel de tijd om praktische afspraken te maken over de sessie, het verloop, de verwachtingen, de Q&A procedure, etc...

Jouw blik

Bij het geven van een online presentatie kijk je best zo vaak als het kan naar je webcam. De toeschouwers zitten naar hun scherm te kijken en hebben zo een verhoogd gevoel dat je tegen hen praat. Het maakt het voor de hersenen ook congruenter.

Jouw beeld

Vermijd dat je webcam je onderkin en plafond filmt. Zet je webcam zo op dat je mooi in beeld komt als ware het door de ogen van iemand die op dezelfde ooghoogte als jij zit. Hou voldoende afstand zodat de ander ook je schouders en handen kan zien.

Volgende stappen

Dit document bevat een (niet volledig) overzicht van enkele ervaringen en aanbevelingen om je online trainingen meer kracht te geven. Een leertraject opzetten lijkt op het bouwen van een huis. Je begint aan het einde met de vraag: "waaraan zal je zien, horen en voelen dat het een succesvol project was?".

Vervolgens start een proces van plannen, tekenen, ontwerpen, evalueren, hertekenen, opnieuw evalueren, publiceren, meten, bijspijkeren, engagen, etc...

Hier schakel je best een extern ervaren klankbord in. Het versnelt je proces en garandeert de kwaliteit.

De auteur van dit document is zo'n klankbord. Hij biedt naast terugkoppeling vooral operationele steun in het opzetten en geven van online leertrajecten in de huisstijl van de opdrachtgever.

Neem contact met me en dan evalueren we samen hoe we elkaar kunnen aanvullen.